Aktualitet

Lektorja e Psikologjisë në UET: Emocionet që shkakton koronavirusi

Shkruar nga Liberale
Lektorja e Psikologjisë në UET: Emocionet që shkakton

Briseida Andoni

Psikologe Kliniciste UET

LE TË PËRPIQEMI TU JAPIM PËRGJIGJE PROFESIONALE PSIKOLOGJIKE DISA PYETJEVE QË LINDIN NATYRSHËM DUKE NISUR NGA SOT..

Parantezë: qeniet njerëzore, ndërsa përpiqen të jenë racionalë duke u mbështetur në logjikë, janë thellësisht psiko-logjikë dhe për këtë arsye emocionet luajnë një rol themelor duke tjetërsuar dhe zgjedhjet tona më të planifikuara, apo të bazuara në rrethana objektive

Një nga reagimet më tipike në këto raste është të përjetojmë frikë.

Frika është emocion parësor, thelbësor për mbrojtjen dhe mbijetesën tonë: nëse nuk do ta provonim ne nuk do të mund të shpëtonim veten nga rreziqet. Kështu që është e mirëpritur të perceptojmë frikën, sepse kjo na aktivizon ruajtjen e vetvetes.

Nëse nuk mund ta menaxhojmë frikën duke e perceptuar Coronavirusin si një grabitqar të rrezikshëm të pandalshëm, rrezikojmë të kemi sjellje impulsive dhe irracionale që rrezikojnë të jenë të dëmshme. Këto janë paniku ose ankthi i përgjithësuar dhe kështu ndodh që një rrezik i kufizuar të përgjithësohet duke e perceptuar çdo situatë si të rrezikshme dhe alarmante.

Njeriu nuk është i ndërtuar në mënyrë të tillë për ti rezistuar gjatë gjendjes së alarmit ose tensionit: në të kaluarën (lashtësi) kësaj gjendjeje i bëhej ballë me sulm (nëse grabitqari ishte më pak i fortë se ne)  ose me arratisje nga situata e rrezikshme, ndërsa në kohët moderne shpesh stabilizohet brenda nesh gjendja stresuese qëndrueshme. Në disa persona zhvillohet më pas hipokondria, e kuptuar si një tendencë për shqetësim të tepruar për gjendjen e shëndetit të një personi duke perceptuar çdo simptomë, edhe më të voglën si një sinjal të paqartë të infeksionit të koronavirusit.

Në  raste të tjera, fatmirësisht jo të shumta, vihet re edhe një degradim i arsyes, urrejtje e shtuar ndaj "ngjitësve" të supozuar, në vazhdën e nevojës njerëzore për të gjetur gjithmonë një fajtor të pretenduar; sa më larg nesh dhe grupit tonë social, aq më shumë kandidat i sigurt për FAJTOR. Kështu ndodh aktualisht me kinezët në Itali dhe Europë, së fundmi me italianët në Shqipëri.

Një shënim i fundit për natyrën e këtij rreziku: Coronavirus është i vogël, i pakapshëm, i padukshëm për syrin e njeriut, i panjohur, lehtësisht i trasmetueshëm dhe kjo shkakton frikërat më të thella që gjenden brenda nesh, të cilat e kanë burimin në disa elemente të pakontrollueshme që i perceptojmë si rrezik që mund të na shkatërrojnë – të gjithë ne kemi aty brenda ‘ filmat’ tanë që kanë nxisin këto emocione ...

CILAT JANË EMOCIONET QË NA  NDIHMOJNË  TË RUAJMË NJË  SJELLJE TË SAKTË ?

Një dozë e kufizuar frike dhe gatishmëri janë të nevojshme, me të vërtetë thelbësore për të qenë në gjendje të na ndihmojnë të ruhemi pa humbur kthjelltësinë. Ndjekja e indikacioneve të pakta por të çmuara të autoriteteve shëndetësore kërkon dhe një minimum përqendrimi.

CILAT  EMOCIONE DUHET TË MËSOJMË TË MENAXHOJMË ?

Kufiri midis një aktivizimi funksional (eustress ose stresi pozitiv) dhe një teprie të alarmit të shfaqur  me sjellje jo të kthjellta dhe kundërproduktive (shqetësimi ose stresi negativ) është delikat.

Gjëja e rëndësishme është të kuptojmë "kush po kontrollon çfarë", si në problemet me vartësitë: A jam akoma duke menaxhuar dhe zgjedhur çfarë unë bëj, apo jam duke zbatuar sjellje duke ndjekur një masë të njerëzve që po bëjnë pikërisht atë që duhet të shmanget në mënyrë racionale?

Më lejoni të jap disa shembuj për të qenë më të qartë: asnjë autoritet shëndetësor nuk ka këshilluar që të zbrazim ushqimoret dhe të ruajmë me obsesion furnizimet ushqimore, megjithatë kjo "psikozë" është përhapur me shpejtësi në vendet fqinjë duke sjellë efekte të shumta negative, siç është përqendrimi i disa personave në hapësira të mbyllura, gjë që në fakt e shton mundësinë e përhapjes së virusit dhe të  mungesës të ushqimeve të caktuara për ata që nuk kishin turrur ende për blerjet e ushqimeve të zakonshme.

Një shembull tjetër është gara për të rrëmbyer maskat, një zgjedhje jo logjike, por emocionale: rezultati përfundimtar, në respekt të plotë të parimit të profecisë së vetë-përmbushjes, është se maskat kanë përfunduar në duart e njerëzve të shëndetshëm (për të cilët nuk janë të dobishme), mungojnë për të sëmurët (për të cilët maskat janë të dobishme për të kufizuar infeksionin).

CILAT SJELLJE NA NDIHMOJNË TË MENAXHOJMË ANKTHIN?

Para-trajtimi i agjitacionit dhe në fund të fundit implementimi i sjelljeve joracionale dhe kundërproduktive nuk është i nevojshëm. Më mirë ta trajtoni seriozisht problemin: autoritetet shëndetësore kanë dhënë disa rregulla të qarta dhe të thjeshta për t'u ndjekur.

Secili prej nesh duhet të pyesë veten: a jam duke ndjekur udhëzimet që më sugjeruan? Të tilla si larja e duarve shpesh, mos prekja e gojës dhe syve përpara se të higjenizohemi vetë, mos vajtja në urgjencë por telefoni i numrit të caktuar në rast të simptomave të dyshimta, respektimi i karantinës, etj.

Kemi parasysh që po flasim për një virus me një normë jo aq të lartë të vdekshmërisë dhe që prek në mënyrë thelbësore mbi të gjithë personat e moshuar ose ata me patologji të mëparshme, pra një gjendje shëndetësore që nuk ishte optimale as para infeksionit.

Dhe këtu i lejoj vetes një sugjerim gazetarëve: është e rëndësishme që tendencat e lajmeve me çdo kusht të ndërmjetësohen nga një qasje më e mençur, më e moderuar, e bazuar shkencërisht ndaj lajmeve. Siç tha Hugo von Hofmannsthal, "Gjithçka që besohet ekziston, dhe vetëm kjo".

SI TË  MENAXHOJMË EDHE GJENDJEN E IZOLIMIT DHE VETMISË TË SHKAKTUAR NGA IZOLIMI SOCIAL?

Periudhat e karantinës ju detyrojnë të ndaloni të siguroni zakonet e përditshme, ndonjëherë duke krijuar një gjendje të përkohshme çorientimi.

Sidoqoftë, është e mundur të shfrytëzohet mundësia për të investuar në aktivitete të reja ose në ato aktivitete që, pavarësisht se dëshirohen, nuk lejohen të kultivohen sa duhet vetëm nga forca e zakoneve të përditshme.

Disa psikologë nga Italia, Franca raportojnë se pacientët e tyre u thonë rifilluan projekte të lëna pas dore, librat të lexuar më në fund deri në fund, takonin njerëz të tjerë që nuk arrinin të takonin prej kohësh: duket gati sikur karantina e detyruar ka dhe përfitimet e saj. A nuk është në të vërtetë kështu? Duket qartë se teknologjia, veçanërisht mediat sociale, janë shumë të dobishme për momentin dhe na lejojnë të shmangim ndjenjën e izolimit dhe vetmisë. Dëshmitë e psikologëve europianë thonë edhe shumë familje ishin më në fund në gjendje të përjetonin momente pothuajse unike dhe të papërsëritshme së bashku.

ÇFARË  AKTIVITETESH  REKOMANDOHEN NGA PSIKOLOGU KËTO DITË PËR FËMIJËT?

Vazhdimësia e aktiviteteve është gjithashtu e rëndësishme për fëmijët sepse përcjell një ndjenjë sigurie. Pra, le të mos i lëmë fëmijët në shtëpi me mediat alarmiste gjithmonë për të shmangur bombardimin e mendjes së tyre me një pamje të pjesshme dhe të shtrembëruara të asaj që po ndodh jashtë shtëpisë.

Për fat të mirë, falë teknologjisë, shkollat ​​gjithashtu do të vijojnë të vazhdojnë mësimet dhe aktivitetet krijuese edhe në shtëpi. Në thelb, fëmijët duhet të mbrohen nga irracionaliteti dhe alarmi i të rriturve, kështu që nuk duhet tu tregohen imazhe të të sëmurëve apo spitaleve; por detyrat që duhet të bëhen për të ruajtur një sens normaliteti, duke pasur parasysh që bota dhe njerëzit nuk janë të rrezikuar.

Për ata që janë prekur nga gjendja e alarmit, ankthit apo edhe panikut, të rritur apo fëmijë, duhet ti drejtohen figurës së psikologut, një profesionist i përshtatshëm për të menaxhuar këto çështje duke e shoqëruar personin në një gjendje më adaptive dhe funksionale.

Një vend për të shtjelluar emocione, shqetësime apo edhe përvoja traumatike ndonjëherë shërben./Gazeta Liberale

 

 

Liberale Newsroom

Poll
SHQIPENGLISH