Nga Justin Weinberg
Këshilli Evropian i Kërkimeve (ERC) ka shpallur fituesit e granteve fillestare të konsiderueshme, shumëvjeçare, dhe disa fakultete filozofike janë midis tyre.
Ato janë:
Graziana Ciola (Universiteti Radboud)
E pamundur por e imagjinueshme: Semantika mesjetare e vonë e pamundësisë dhe rrënjët e matematikës komplekse (1,498,894 €)
Një pikëpamje popullore në historinë e filozofisë dhe shkencës pohon se ne konceptojmë vetëm atë që është në një farë kuptimi e mundshme dhe nuk mund të kuptojmë me të vërtetë në thelb asgjë kontradiktore. Në logjikën e mesjetës së vonë, Kimera është shembulli paradigmatik i një pamundësie absolute të tillë të pakonceptueshme. “Kimera” është një term domosdoshmërisht bosh, të cilit i mungon kuptimi dhe referenca. Në mënyrë analoge, matematika paramoderne hedh poshtë rrënjën katrore të një numri negativ si rezultat i pamundur i një veprimi të pamundur, d.m.th., diçka aq e pakuptimtë sa Chimera. Megjithatë, nga shekulli i 16-të, numrat kompleksë – d.m.th., ata numra që kanë një pjesë imagjinare i = vlera numerike e [rrënjës–1] – fillojnë të përdoren dhe të problematizohen. Diku më poshtë, këta “numra të pamundur” ishin bërë të imagjinueshëm dhe të manipulueshëm. Si dhe pse ndodhi ky ndryshim? Projekti ynë e kërkon përgjigjen në semantikën mesjetare të vonë të termave domosdo boshe. Në shekullin e 14-të, Marsilius of Inghen (rreth 1341-96) ofron një trajtim të plotë të termave si “Kimera” në semantikën modale. Ky tregim i pamundësive absolute por të imagjinueshme ka një ndikim të madh në shekujt 15 dhe 16. Girolamo Cardano – i vlerësuar me problematizimin filozofik të numrave kompleks – duket të paktën pjesërisht i vetëdijshëm për këtë traditë. “E pamundura por e imagjinueshme” është vendosur të eksplorojë për herë të parë semantikën e pamundësive të imagjinueshme të Marsilius, pranimin e saj të mëvonshëm dhe ndikimin e tij të mundshëm në Cardano, duke kërkuar rrënjët historike dhe konceptuale të matematikës komplekse brenda semantikës mesjetare të vonë.
Niels Martens
Filozofia e Kozmologjisë: Çrrënjosja e materies dhe e hapësirës (1,499,790 €)
Supozimet tona më themelore janë shpesh ato që shqyrtohen më pak. Kjo është shumë e vërtetë për dallimin parësor ontologjik dhe konceptual që qëndron në themel të pjesës më të madhe të fizikës, filozofisë së fizikës dhe metafizikës: ideja që të gjitha entitetet dhe strukturat në universin tonë duhet të kategorizohen dhe konceptohen ose si hapësirë (ose, në fizikën moderne, hapësirë-kohë) ose materie, kurrë të dyja bashkë, kurrë asnjëra. Çdo gjë duhet të jetë ose “enë” ose e “përmbajtur”. Megjithëse kjo dikotomi e rreptë konceptuale kishte shumë kuptim në kontekstin e botëkuptimit tonë të para shekullit të 20-të, projekti COSMO-MASTER pretendon se ai nuk është më i qëndrueshëm, madje është edhe një pengesë për përparimin e mëtejshëm. Më saktësisht, secili prej përbërësve kryesorë – materia e errët, inflacioni, energjia e errët, vrimat e zeza dhe relativiteti i përgjithshëm i modelit tonë standard të kozmologjisë shumë të suksesshëm dhe të vendosur mirë që u zhvillua gjatë shekullit të 20-të, ushtron presion mbi idenë e vjetëruar të Njutonit se konceptet e hapësirës (kohës) dhe materies mund dhe duhet të dallohen rreptësisht. Një analizë sistematike ndërdisiplinore e shkallës në të cilën prishet kjo dikotomi do të ketë pasoja të thella për debate të ndryshme në filozofinë e fizikës dhe metafizikës (p.sh., minimi i debatit substantivalizëm-relacionalizëm rreth metafizikës së hapësirë-kohës dhe ofrimi i mundësive të reja për të rivlerësuar dhe avancuar debatet në lidhje me konvencionalizmin, realizmin shkencor dhe parimet udhëzuese shkencore) si dhe për zhvillimin e teorisë dhe ndërveprimin e komunitetit në kozmologji dhe fizikë më gjerësisht. Larg nga të qenit një babel i padëshiruar, një zhbërje konceptuale, heqja dorë nga dallimi i materies në hapësirë-kohë do të ofrojë udhëzime se cilat debate tradicionale bëhen të diskutueshme dhe cilat rrugë të reja hapen.
Thomas Schindler (Universiteti i Amsterdamit)
Përgjithësimi në pozicionet e fjalive dhe kallëzuesit (1,493,715 €)
Shumë kontekste teorike kërkojnë përgjithësim në pozicionet e fjalisë dhe kallëzuesit, një formë përgjithësimi e nivelit të lartë ku (përafërsisht) bëjmë një deklaratë të përgjithshme për një klasë pohimesh (p.sh. induksioni matematik, ligjet e logjikës). Ekzistojnë dy metoda konkurruese për arritjen e kësaj forme të përgjithësimit: përkatësisht logjikat e rendit më të lartë dhe teoritë e rendit të parë të së vërtetës, vetive dhe grupeve. Duke qenë se të dyja metodat vijnë me angazhimet e tyre ideologjike dhe ontologjike, bën një ndryshim thelbësor se cila prej tyre zgjidhet si kornizë për formulimin e teorive tona matematikore, shkencore dhe filozofike. Megjithëse janë bërë disa kërkime në këtë drejtim, ai është ende shumë në fazat e hershme.
Ky projekt kërkimor do të sigurojë një hetim sistematik të qëndrueshëm të dy metodave nga një perspektivë e unifikuar dhe do të zhvillojë mjete të reja formale për të artikuluar teori të forta deduktive.
Kenneth Silver (Trinity College Dublin)
Progresi moral i korporatës (1,371,715 €)
Brenda etikës së biznesit, ekziston një debat i gjatë në lidhje me Përgjegjësinë Morale të Korporatës, pyetja nëse vetë korporatat janë llojet e gjërave që mund të jenë përgjegjëse për keqbërjen. Përkrahësit e kësaj pikëpamjeje shpresojnë të justifikojnë ndjenjën tonë se firmat janë objektivat e duhura të fajit dhe censurimit. Megjithatë, përkrahësit kanë dështuar në mënyrë vendimtare të argumentojnë çështjen e tyre, dhe ata gjithashtu nuk kanë arritur të pajtohen me madhësinë e keqbërjes së korporatës. Edhe nëse firmat janë ndoshta përgjegjëse, kjo është shumë larg për të treguar se korporatat kanë ndjeshmërinë, stimujt, pozicionin, për të qenë çdo gjë tjetër veçse jo agjentë aksidentalë për të mirë, e lëre më anëtarë të barabartë të komunitetit moral. Duke qenë se korporatat janë disa nga aktorët më të rëndësishëm në shoqërinë moderne, kjo paraqet një problem real. Nëse është e drejtë të mendohet se korporatat kanë detyrime të vërteta, atëherë duhet bërë një përpjekje e sinqertë për të pajtuar pse nuk i përmbushin ato, si dhe se si të trajnohen firmat që të sillen moralisht në të ardhmen. Progresi Moral i Korporatës synon të bëjë pikërisht këtë -të vendosë përgjegjësinë e firmave, të eksplorojë burimet e imoralitetit të tyre dhe të përcaktojë një rrugë për përmirësimin e tyre. Duke bërë të gjitha këto, CMP do të ndjekë mënyra konkrete për të përmirësuar për mirë firmat. /Liberale.al/
