Nga Fitim Zekthi
Shqipëria, trojet tona, është njohur si një vend në venat e të cilit qarkullon një dashuri dhe respekt shumë i madh për SHBA-të. Kjo, për shkak të historisë sonë të dhimbshme, e cila është e mbushur me copëtim dhe shkëputje të dhunshme territoresh, me përzënie popullate dhe me krime të ndryshme deri edhe gjenocid ndaj nesh.Në këtë histori të dhimbshme, SHBA-të që në krye të herës kanë qenë një komb i madh pranë nesh dhe në mbrojtje tonën.
Fqinjët tanë si Greqia dhe Serbia, me ndihmën dhe shtysën dashakeqe të Rusisë përgjatë historisë, kanë dashur ta zhbëjnë ose të paktën ta rrudhin dhe plagosin deri në pamundësi ekzistence kombin tonë.SHBA ka qenë pa asnjë diskutim një lloj garancie që kjo gjë të mos ndodhte. Ato qëndrojnë në krye të këtij veneracioni kombëtar për këtë rol dhe miqësi. Sigurisht edhe vende të tjera si Turqia, Italia apo Gjermania me Austrinë kanë një vend të rëndësishëm në zemrën e kombit tonë, por me to historia jonë ka pasur përkuljet që ka imponuar situata tek ata. Kësisoj, në Shqipëri nuk është folur dhe nuk mund të flitet për antiamerikanizëm.Zërat kritikë ndaj asaj që është dhe asaj që përfaqëson SHBA nuk kanë qenë asnjëherë diçka që i ngjan një lëvizjeje, një qasjeje ideore, një sistematizimi apo koordinimi mbi baza partiake apo organizimesh të tjera.
Ka pasur herë pas here kritika ndaj qëndrimesh të ndryshme të SHBA nga individë të ndryshëm, ka pasur kritika ndaj ambasadës amerikane apo qëndrimit të zyrtarëve amerikanë, por kurrë ndonjë shprehje ndjenjash apo bindjesh të sistematizuara antiamerikane. Zërat apo kritikat ndaj qëndrimeve të SHBA-së, ndaj ambasadës amerikane apo ndaj qëndrimit dhe vendimeve të qeverisë amerikane morën një formë të organizuar, të sistematizuar, u bënë të vijueshme dhe koherente që prej shtatorit të vitit të kaluar kur z. Berisha nisi lëvizjen “Foltorja”.Kjo lëvizje fajësonte një lobim të “mafies ndërkombëtare sorosiane”, siç e quan ajo ndaj Berishës.
Kjo lëvizje e quan ambasadoren amerikane “sovjetike”, vegël të Sorosit, që ndërhyn në punët e brendshme të Shqipërisë. Gjuha e njerëzve që ndjekin lëvizjen u bë shumë acidike kundër ambasadores dhe zyrtarëve të SHBA-së që merren me rajonin. Kjo gjuhë depërtoi në media dhe në zëra të tjerë të publikut, duke bërë që zërat për një komplot të “mafies së Sorosit” të marrin peshë në publik, duke bërë që emocione kundër zyrtarëve të SHBA-së dhe vendimeve të SHBA-së të rriten dhe të çojnë deri në marrjen e një nisme për një peticion kundër ambasadores Yuri Kim. Shumëkush tani po flet për një korridor, për një fluks apo për një frymëzim antiamerikan, po flet për një lindje të një ndjenje antiamerikane apo për shfaqjen e organizuar të antiamerikanizmit.
Antiamerikanizmi është diçka që njihet në botë, është diçka që gjendet në vende të ndryshme dhe në forma të ndryshme organizimi dhe artikulimi në shumë vende. Peter Katzentstein dhe Robert Keohane, dy profesorë të rëndësishëm të shkencave politike të Cornell University dhe të Princeton University në SHBA, kanë kryer kohë më par një studim të thellë dhe seminar mbi antiamerikanizmin, çfarë është si shfaqet, çfarë përfaqëson etj. Bëhet fjalë për librin “Antiamerikanizmi në politikën botërore”.Ata thonë se antiamerikanizmi ushqehet formalisht ose nga opinioni ose nga anshmëria. Kur ushqehet nga opinioni, do të thotë se antiamerikanizmi merr për bazë qëndrime të pafavorshme, gjykime të pafavorshme për SHBA-në dhe politikat e saj.
Kur ai ushqehet nga anshmëria, ai merr për bazë dhe beson raporte negative për SHBA-në, përdor informacion të shtrembëruar dhe të sajuar dhe nuk sheh raporte që kundërshtojnë këtë shtrembërim apo këto raporte negative. Antiamerikanizmi i ushqyer nga opinion nuk është kohëgjatë, nuk është agresiv, nuk është asgjësues, është i hapur të diskutojë apo debatojë dhe nuk ka zell ndaj asaj që bën apo që përfaqëson SHBA-ja. Antiamerikanizmi i ushqyer nga anshmëria është i ashpër, agresiv, asgjësues, nuk pranon argumente dhe fillon e sheh te SHBA diçka që “ka të bëjë me komplotin, me dominimin qëllimkeq dhe sundimin, me zhdukjen e lirive, me një pengesë që vetëm duhet zhbërë. ..etj.”.
Profesorët Katzenstein dhe Keohane vërejnë katër lloje antiamerikanizmash.Lloji i parë është antiamerikanizmi liberal. Ky lloj antiamerikanizmi e quan SHBA-në hipokrite, e quan një vend që nuk mbron parimet e lirisë dhe të demokracisë dhe që përkrah edhe diktaturat siç bënë në mjaft raste, thonë liberalët, gjatë luftës së ftohtë. Ata e kritikojë SHBA-në edhe për mënyrën se si ajo sillet me liritë ekonomike dhe ato të tregut duke mos përdorur sipas tyre të njëjtat standarde teksa për shembull mbron bujqësinë e saj me proteksionizëm, ndërsa flet për liri tregtare, kërkon mbrojtje të fuqishme për patentat e saj dhe zgjeron dominimin e industrisë së barnave apo armëve në vende të botës së tretë, duke bërë marrëveshje që prekin liritë tregtare etj.
Lloji i dytë është antiamerikanizmi social. Ky lloj antiamerikanizmi kritikon institucionet amerikane, mënyrën se si amerikanët kuptojnë liritë individuale, përgjegjësitë personale, besim apo mosbesim amerikan mbi qeverinë etj. Ky antiamerikanizëm gjendet gjerësisht në vendet Skandinave apo në vendet që mbrojnë shtete të mirëqenies sociale. Edhe ky lloj antiamerikanizmi është i përhapur shumë. Lloji i tretë është antiamerikanizmi sovranisto-nacionalist.Ky lloj antiamerikanizmi sheh si thelbësore dy vlera. Njëra është moshumbja e kontrollit mbi termat e të bërit politikë dhe e futjes së këtyre termave në debatin botëror (siç bën SHBA që sipas tyre ia imponon botës) dhe tjetra është mbrojtja e identitetit kombëtar. Antiamerikanizmi sovranisto-nacionalist ka tri përmasa.
Njëra e sheh rolin e SHBA-së si një rol që mund të dëmtojë identitetin kombëtar, që mund ta zbehë apo ta tjetërsojë atë duke qenë se kultura dhe identiteti politik amerikan mund t’i mbivendoset. Antiamerikanizmi sovranist gjithashtu shfaqet i fortë në vende, të cilat është bërë një luftë shumë e fortë për çlirim si në Amerikën e Jugut, në Lindjen e Mesme, Afrikën e Veriut etj., vende të cilat shohin te SHBA një fuqi që rrezikon t’ua mpakë këtë çlirim apo këtë pavarësi të fituar me mund të madh. Përmasa e tretë është antiamerikanizmi që gjendet në vende të mëdha si Gjermania, Franca, Anglia, Kina, India, të cilat duan të jenë vetë të mëdha dhe me ndikim në botë dhe në këto vende shfaqen ndjesi të tilla antiamerikane.
Lloji i katërt është antiamerikanizmi radikal. Ky lloj antiamerikanizmi e sheh SHBA-së si një problem botëror, si një rrezik për sigurinë dhe si një pengesë për progresin. Ky variant ushqehet nga marksizmi, nga leninizmi nga komunizmi, nga ideologji të caktuara. Ka raste shumë të pakta kur antiamerikanizmi radikal ushqehet edhe nga vija të holla interpretimesh të këqija mësimesh kristiane, islame, judaike apo besimesh të tjera. Gjithsesi, ky lloj antiamerikanizmi në thelb të tijin dhe më masën dërrmuese vjen nga marksizmi dhe komunizmi, të cilët shohin SHBA-në si garantuesen e borgjezisë, si pengesën më të madhe të lëvizjes komuniste botërore.
Katzenstein dhe Keohane thonë gjithashtu se Amerika është polivalente, ka shumë simbole të fuqishme dhe shumë mënyra për ta ushtruar pushtetin dhe mbrojtur idealet e saj të ngulitura që në themelimi. Duke qenë kështu, veç këtyre formave të antiamerikanizmit ka edhe të tjera të motivuara më pak nga ideologjia. Ajo që po ndodh në Shqipëri me luftën ndaj ambasadores Yuri Kim, me luftën përmosndërhyrje të SHBA-së në punët tona, me gjuhën e fortë dhe të ashpër të Foltores kundër vendimeve të SHBA-së dhe kundër mënyrës se si ambasadorja dhe zyrtarët amerikanë mbrojnë vendimet e qeverisë amerikane, duket nuk klasifikohet dot në asnjërin nga katër llojet bazë të antiamerikanizmit.
Foltorja dhe ata që kundërshtojnë ambasadoren dhe vendimet e SHBA-së, nuk janë liberalë antiamerikanë, nuk mendojnë se SHBA-të mbrojnë diktaturën, se janë hipokrite etj., sepse ndonëse thonë sot se SHBA-të përkrahin një “qeveri të korruptuar dhe autokratike si Rama”, nuk e kanë thënë dhe nuk e kanë pasur artikulim të tyrin më herët për sjelljen e SHBA-së në botë. Ata deri dje kanë menduar se SHBA është zemra e lirisë.
Foltorja gjithashtu nuk e kritikon SHBA nga pozita e antiamerikanizmit social, për mënyrën se si ajo trajton liritë individuale apo përgjegjësitë personale, për mënyrën se si amerikanët mendojnë për qeverinë dhe rolin e shtetit. Ka sot zëra, edhe në Foltore, që flasin për familjen që po shkatërron Soros, por më parë nuk kanë thënë as gjë në këtë drejtim. Sa i përket llojit të tretë të antiamerikanizmit, atij sovranisto-nacionalist duhet thënë se ndonëse “Foltorja” flet në terma sovranistë dhe nacionalistë ajo nuk mbron dhe nuk ka asgjë me vokacion sovranist apo nacionalist. Në gjuhën e saj kundër Yuri Kim, kundër vendimeve të SHBA-së, kundër zyrtarëve të SHBA-së, Foltorja nuk niset nga fakti që SHBA po na rrezikon identitetin kombëtar dhe ne zhbëhemi duke u amerikanizuar, se rrezikojmë të amerikanizohemi nga sjellja e SHBA-së.
Foltorja nuk ka frikë se ajo që bën Yuri Kim apo vendimi non grata po na deshqiptarizon apo na amerikanizon. Gjithashtu, Foltorja nuk flet kundër Yuri Kim dhe vendimeve të SHBA-së, sepse politika botërore po mbushet me termat e politikës amerikane dhe politika amerikane po përcakton termat e debatit botëror.Jo Foltorja nuk mund të pretendojë dhe as e ka ndërmend kurrë (është çmenduri) që ta kundërshtojë SHBA-në për gjëra të tilla.Foltorja gjithashtu nuk shprehet me këtë gjuhë kundër Yuri Kim dhe zyrtarëve amerikanë, sepse ajo mendon që Shqipëria duhet të ketë vetë një rol drejtues në botë siç bën Kina apo Anglia, India apo Franca.
Pra, gjuha sovranisto-nacionaliste e Foltores nuk tregon se Foltorja bart ndonjë ideologji të tillë kur sulmon ambasadoren, vendimet SHBA-së dhe sjelljen e zyrtarëve të saj. Sa i takon llojit të katërt të antiamerikanizmit, gjuha e Foltores sigurisht që nuk ka të bëjë me këtë lloj antiamerikanizmi. Sado të ketë ngarkesa gjuhësore apo klishe nga koha e komunizmit, Foltorja nuk e sheh SHBA-në si pengesë për vendosjen e komunizmit dhe as si garantuesen e borgjezisë. Pra, asnjë nga katër llojet e antiamerikanizmit nuk gjendet te gjuha e Foltores.
Çfarë është atëherë kjo sjellje dhe kjo gjuhë? Katzensten dhe Keohane thonë se kur nuk kemi asnjë nga katër rastet, por kemi gjuhë të vazhdueshme, të sistematizuar, të organizuar kundër zyrtarëve dhe vendimeve të SHBA-së dhe kemi përdorim të anshmërisë dhe jo të opinionit, atëherë kemi vetëm interesa të politikës meskine, të përfitimeve personale, kemi kundërshtime sepse ndihen personalisht të rrezikuar nga vendimet e qeverisë amerikane dhe politikat SHBA-së. Kjo gjë thonë ata ka ndodhur dhe ndodh në shumë vende, sidomos në vende të korruptuara.Ky lloj antiamerikanizmi është i parrezikshëm thonë ata, nuk bëhet dot popullor, nuk mbështetet mbi një ideologji, ndonëse e kërkon atë.
Ky lloj antiamerikanizmi vjen nga fakti që SHBA është polivalente, ka shumë simbole dhe mënyra të ushtrimit të pushtetit dhe mbrojtjes së interesit amerikan. Kjo sjell kundërreagime të tilla, autorët e cilave hyjnë në iluzione se ka vend dhe mundësi edhe për një luftë personale. Në fakt, kjo është ajo që ndodh me gjuhën e Foltores. Jo rastësisht kjo gjuhë nuk ushqehet nga opinioni por anshmëria, nga shtrembërimi i informacionit, nga sajimi i informacionet, nga prodhimi i realiteteve iluzive me komplote mafieje etj. Në thelb, nuk është antiamerikanizëm. Për ne si shqiptarë çdo formë antiamerikanizmi do të ishte e pakuptimtë, por katër format që vijnë si pasojë e vokacioneve ideologjike kanë një lloj ndershmërie sepse autorët mbrojnë një ide. Ky lloj artikulimi antiamerikanit yni është për të ardhur keq.
