Izraeli duket se po përgatit një sulm të menjëhershëm ushtarak kundër Iranit, sipas zyrtarëve amerikanë dhe evropianë, në një zhvillim që mund të ndezë një zjarr të përgjithshëm në Lindjen e Mesme dhe të prishë përpjekjet diplomatike të administratës Trump për të frenuar programin bërthamor të Iranit.
Sipas New York Times, shqetësimi për një sulm të afërt izraelit, si dhe mundësia e një hakmarrjeje të rëndë iraniane, e shtyu Uashingtonin të mërkurën të largojë diplomatët nga Iraku dhe të autorizojë largimin vullnetar të anëtarëve të familjeve të personelit ushtarak amerikan nga zonat e Lindjes së Mesme.
Shtrirja e operacionit që Izraeli mund të jetë duke përgatitur mbetet e panjohur, por shqetësimet janë rritur pas muajsh presioni ndaj Presidentit Trump nga kryeministri izraelit Benjamin Netanyahu për të shfrytëzuar "vulnerabilitetin" e Iranit për të dhënë dritën jeshile një sulmi.
Trump kishte hedhur poshtë një propozim të mëparshëm izraelit për veprim ushtarak, duke këmbëngulur se donte t'i jepte tryezës së negociatave një shans për të negociuar një marrëveshje të re bërthamore që do ta pengonte Iranin të prodhonte material bërthamor. Dy javë më parë, ai e kishte paralajmëruar Netanyahun të mos ndërmerrte asnjë veprim agresiv ndërsa negociatat ishin në vazhdim.
Megjithatë, sipas zyrtarëve, Trump kohët e fundit është dukur më pak optimist. Refuzimi nga udhëheqësi suprem i Iranit i një propozimi për të hequr gradualisht pasurimin e uraniumit duket se ka përforcuar pesimizmin në Shtëpinë e Bardhë.
Analistët theksojnë se programi bërthamor i Iranit ka bërë përparim të madh që nga viti 2018. Teherani tani vlerësohet se ka kapacitetin për të prodhuar material për deri në 10 bomba bërthamore. Ndërtimi i një arme funksionale, nëse vendoset, do të kërkonte disa muaj të tjerë. Megjithatë, shumë zyrtarë izraelitë besojnë se situata tashmë ka arritur në pikën e mostolerancës.
Shumë në Izrael besojnë se tani është koha e duhur për të adresuar çështjen. Hamasi dhe Hezbollahu - përfaqësuesit e Iranit - janë dobësuar dhe sulmet ajrore izraelite të vitit 2023 kanë dobësuar seriozisht mbrojtjen ajrore iraniane.
Por analistë të tjerë thonë se Irani po rindërton me shpejtësi infrastrukturën e tij mbrojtëse, që do të thotë se dritarja e mundësisë për Izraelin mund të jetë duke u mbyllur. Është gjithashtu e paqartë nëse Izraeli mund t'i japë një goditje të madhe programit bërthamor të Iranit pa mbështetjen amerikane.
Netanyahu është afruar shumë me nisjen e një operacioni ushtarak kundër Iranit në të kaluarën, por nuk e ka bërë këtë. Megjithatë, tani, dinamika duket se ka ndryshuar.
Vendimi i SHBA-së për të tërhequr personelin erdhi në të njëjtën kohë me një paralajmërim nga një autoritet detar britanik që këshillonte anijet tregtare që kalonin nëpër Gjirin Persik, Ngushticën e Hormuzit dhe Gjirin e Omanit të tregonin "kujdes të shtuar" për shkak të "tensioneve në rritje që mund të çojnë në një përshkallëzim ushtarak".
Sipas një zyrtari iranian, Teherani ka hartuar tashmë një plan reagimi të menjëhershëm, i cili përfshin lëshimin e qindra raketave balistike kundër Izraelit. Në tetor 2024, një sulm i ngjashëm me raketa shkaktoi dëme të kufizuara, pasi SHBA-të ndërhynë për ta kapur atë.
Presidenti i SHBA, Donald Trump zhvilloi një bisedë telefonike me Netanyahun të hënën, por pa zbuluar detaje. TRump ishte takuar më parë me ekipin e tij të sigurisë kombëtare në Camp David të dielën.
Ministri i Mbrojtjes i Iranit, Gjenerali Aziz Nasserzadeh, tha se në rast të një konflikti, Shtetet e Bashkuara do të pësonin humbje të mëdha: "Amerika do të detyrohet të tërhiqet nga rajoni. Të gjitha bazat e saj ushtarake janë brenda rrezes sonë dhe ne do t'i godasim ato pa hezitim", tha ai.
Zyrtarët iranianë reaguan gjithashtu fort ndaj deklaratave të Gjeneral Michael Kurila, kreu i Komandës Qendrore të SHBA-së (CENTCOM), i cili dëshmoi para Kongresit se i kishte paraqitur Trumpit një "gamë të gjerë opsionesh" për një sulm të mundshëm kundër Iranit. Dëshmia e tij e planifikuar në Senat të enjten u shty pa shpjegime.
E gjithë kjo po zhvillohet së bashku me takimet e bordit të drejtorëve të Agjencisë Ndërkombëtare të Energjisë Atomike (IAEA) në Vjenë. SHBA-të, Britania, Franca dhe Gjermania kanë paraqitur një rezolutë që dënon përparimin e Iranit në programin e tij bërthamor dhe shkeljen e angazhimeve sipas marrëveshjes së vitit 2015. Votimi pritet të enjten.
Nëse miratohet, rezoluta mund të çojë në rivendosjen e sanksioneve të OKB-së - i ashtuquajturi proces "kthimi në kohë". Irani ka paralajmëruar tashmë për një reagim të fortë, me Ministrin e Jashtëm Abbas Araghchi që tha: "Ky dënim do të provokojë një reagim të RËNDË".
Administrata Trump tërhoqi në mënyrë të njëanshme SHBA-në nga marrëveshja në vitin 2018. Irani argumenton se vendimi legjitimon braktisjen e kufizimeve. Megjithatë, evropianët këmbëngulin që marrëveshja të mbetet në fuqi dhe të mund të rivendoset me sanksione.
Ndërkohë, negociatat e planifikuara nuk janë anuluar. Negociatorët amerikanë dhe iranianë po planifikonin një takim të ri të dielën në Oman, megjithëse Trump tha të hënën se Irani ka miratuar një "qëndrim të papranueshëm". I dërguari special Steve Witkoff thuhet se ende planifikon të marrë pjesë.
Departamenti i Shtetit nuk dha informacion mbi numrin e personave që po tërhiqen, por Associated Press raportoi se personeli jo-thelbësor po tërhiqej nga ambasada në Bagdad dhe se ishte dhënë miratimi për largimin e personelit dhe familjeve nga ambasadat në Bahrein dhe Kuvajt.
Largimi i personave në varësi ushtarake ka të bëjë kryesisht me familjet e personelit të Marinës dhe të Korpusit të Marinës në Bahrein, ku vepron një bazë e madhe detare amerikane.
Çmimet e naftës u rritën të mërkurën pasdite, me naftën bruto amerikane që arriti mbi 68 dollarë për fuçi - niveli më i lartë që nga fillimi i prillit, kur Trump vendosi tarifa për pothuajse të gjithë partnerët tregtarë të SHBA-së. Një shpërthim i mundshëm në luftë ose sanksione më të ashpra ndaj Iranit mund të destabilizonin tregun global.
Ndërkohë, transportuesi i avionëve USS Carl Vinson ka qenë në Detin Arabik për javë të tëra, duke transportuar më shumë se 60 avionë, përfshirë F-35. Nuk ka plane të menjëhershme për të zhvendosur anijen, tha një burim i Marinës.
SHBA-të gjithashtu mbajnë dhjetëra avionë luftarakë dhe bombardues në rajon, të cilët u përdorën gjerësisht për të kapur raketat iraniane kundër Izraelit në vitin 2024.
Ndërsa diplomacia dobësohet dhe ushtritë vihen në gatishmëri, pyetja mbetet: a do të bëhet Izraeli shkëndija për një luftë të re në Lindjen e Mesme - dhe si do të reagojë pjesa tjetër e botës nëse kjo ndodh?/Përgatiti Liberale.al/
